Blog
Czy znaleźliście się kiedyś w sytuacji, która sprawiła, że zaczęliście kwestionować wiarygodność Waszych wspomnień? Na przykład byliście przekonani, że wiecie gdzie zostawiliście klucze, a potem znajdowaliście je w zupełnie innym miejscu?
Pamięć bardziej od dokumentalnego filmu, który możemy odtwarzać do woli w niezmienionej postaci, przypomina scenariusz sztuki, która przy każdym odegraniu potrafi zmieniać swą formę. Czasami aktorzy pomylą tekst, kogoś z obsady zastąpi podobnie wyglądająca osoba, zmianie ulegną rekwizyty lub scenografia.
To zupełnie normalne. Pamięć nigdy nie miała za zadanie być wiernym odzwierciedleniem rzeczywistości, nie działa jak kamera. Szczegółowy zapis naszego życia w głowie z punktu widzenia przetrwania nigdy nie był nam potrzebny. Wręcz przeciwnie! Ogromna ilość informacji, którą gromadzimy w czasie życia byłaby obciążeniem dla naszego mózgu.
Do rozwoju wiedzy na temat pamięci w znacznym stopniu przyczynił się przypadek pacjenta HM - Henry’ego Gustava Molaisona, znanego w literaturze pod składającym się z dwóch liter pseudonimem. Mężczyzna cierpiał z powodu trudnej do leczenia formy epilepsji, która nasilała się z wiekiem. W 1953 roku zdecydował poddać się operacji usunięcia przyśrodkowych płatów skroniowych, która miała pomóc powstrzymać ataki padaczki.
Po zabiegu utracił zdolność formowania nowych wspomnień, chociaż dalej pamiętał zdarzenia, które miały miejsce kilka lat przed operacją i wciąż posiadał nabyte przed nią umiejętności, takie jak mówienie, liczenie i jeżdżenie na rowerze. W 1968 roku HM opisał swój stan jako “ciągłe budzenie się ze snu”. Przez kilka dekad mężczyzna był obiektem badań licznych psychologów.
Dzięki pacjentowi HM wiemy dzisiaj, że hipokamp, znajdujący się w przyśrodkowych płatach czołowych niewielki obszar przypominający kształtem konika morskiego, pełni istotną rolę w utrwalaniu wspomnień w pamięci długotrwałej, czyli również uczeniu się.
Eksperyment, który utwierdził naukowców w przekonaniu o znaczeniu hipokampu został przeprowadzony przez Eleanor Maguire, psycholożkę i neurobiolożkę z University College London, która przyjrzała się mózgom londyńskich taksówkarzy. Grupa ta jest wdzięcznym obiektem badań nad pamięcią, gdyż zanim kierowcy mogą zacząć prowadzić słynne czarne taksówki muszą zdać egzamin tak obszerny, że przygotowania do niego potrafią trwać od dwóch do czterech lat. Taksówkarze muszą znać na pamięć 25 tysięcy ulic i ponad 300 konkretnych tras.
Dzięki metodom obrazowania mózgu Maguire odkryła, że ludzie, którzy zdali egzamin kwalifikujący mieli znacznie większą tylną część hipokampu od przedstawicieli innych profesji.
Dodatkowo, przypadek pacjenta HM udowodnił, że istnieje wiele różnych rodzajów pamięci. W końcu Henry po operacji nie utracił pamięci całkowicie - wciąż posiadał umiejętności, które przed nią nabył, pamiętał pewne fakty na temat swojego życia i świata. Dzisiaj wyróżniamy trzy główne rodzaje pamięci - pamięć sensoryczną, krótkotrwałą i długotrwałą.
Pamięć sensoryczna zawiera informacje, które nie zostały w pełni przeanalizowane, mogą to być obrazy lub wspomnienia słuchowe. Krótkotrwała pamięć obejmuje około 15 sekund, po tym czasie wspomnienie znika lub zostaje zakodowane jako element pamięci długotrwałej. Duża część transferu pomiędzy pamięcią krótkotrwałą i długotrwałą następuje w hipokampie, dlatego po operacji pacjent HM nie był w stanie tworzyć długotrwałych wspomnień. W przeciwieństwie do pamięci krótkotrwałej, pamięć długotrwała może pomieścić ogromną ilość informacji i przechowywać je nawet całe życie.
Dekady badań sprawiły, że posiadamy imponującą wiedzę na temat natury i rodzajów pamięci. Jedną z badaczek, które poświęciły swoją karierę tej dziedzinie nauki była amerykańska psycholożka Elizabeth Loftus. Jej badania pokazały jak zaskakująco mało wiarygodna, podatna na sugestie i skłonna do omyłek jest nasza pamięć. Rewolucyjne odkrycia Loftus doprowadziły do transformacji systemów sprawiedliwości, między innymi w Stanach Zjednoczonych i Norwegii.
How reliable is your memory? | Elizabeth Loftus
W 1974, Loftus i Palmer zbadali efekt naprowadzających pytań na wspomnienia świadków. Uczestnikom badania przedstawiono nagranie z wypadku samochodowego, w którym zderzyły się dwa samochody. Po projekcji jednej z grup zadano pytanie “Jak szybko jechały samochody, kiedy się zderzyły?”, a drugiej “Jak szybko jechały samochody, kiedy się roztrzaskały?”. Grupa, której zadano pytanie w tej drugiej wersji szacowała, że prędkość pojazdów była wyższa niż zakładali pozostali badani. Dodatkowo, przynależący do tej grupy częściej mówili, że na filmie widzieli potłuczone szkło, chociaż w rzeczywistości go tam nie było. Wyniki tego badania pokazały, że język potrafi wpływać na przywoływane wspomnienia.
Plastyczność pamięci niesie za sobą poważne konsekwencje. Eksperymenty Loftus pokazały zagrożenia związane z zeznaniami świadków, ale równie zdradliwe potrafią być wspomnienia podejrzanych. Liczne badania udowodniły, że przy użyciu odpowiednich technik manipulacyjnych jesteśmy w stanie wytworzyć w umyśle człowieka fałszywe wspomnienia. W eksperymencie psychologów Julii Shaw i Stephena Portera ponad 70% badanych uwierzyło, że kiedy byli młodzi popełnili przestępstwo, które później wyparli z pamięci.
Chociaż takie wyniki mogą wydawać się niebywałe, w odpowiednich warunkach jesteśmy w stanie przyznać się do czegoś, co się nie wydarzyło i nawet przypominać sobie szczegóły sytuacji, które nigdy nie miały miejsca. W tym przypadku na zeznania wpływ miał autorytet naukowców, przedstawiona przez nich wiedza na temat pamięci oraz zakaz kontaktowania się z bliskimi i szczegółowe informacje z życia uczestników, które badacze uzyskali od ich rodzin. Badania na temat fałszywych wspomnień dowiodły jak istotne dla zachowania prawdziwego obrazu wydarzeń są metody przesłuchiwania podejrzanych. Odkrycia Loftus i innych naukowców sprawiły, że pewne techniki przestały być wiarygodne i etyczne, a w konsekwencji zaprzestano ich stosowania.
Dlaczego pewne rzeczy jesteśmy w stanie przypomnieć sobie lepiej niż inne? Skutecznie w pamięć zapadają nam często sytuacje zagrożenia - zwiększenie szans na przetrwanie poprzez naukę czego unikać i jak wychodzić cało z opresji jest jednym z głównych powodów, dla których posiadamy pamięć. Na nasze szczęście lub nieszczęście, nasz mózg bardziej od miłych i relaksujących wspomnień ceni takie, które wywołały w nas strach lub stres. Na to, czy coś zapamiętamy ma również wpływ to, co już wiemy i pamiętamy. Dużo łatwiej zapisać nam w głowie wspomnienie lub informację, która wiąże się z czymś, co jest już znajome.
Często przeszkodą w zapamiętywaniu są przepływające przez umysł myśli. Medytacja pomaga uspokoić umysł i zredukować stres. Dzięki byciu tu i teraz łatwiej jest nam się skoncentrować, a w konsekwencji również przyswoić i zapamiętać informacje. Niektóre badania pokazują, że medytacja powoduje powiększenie się istoty szarej w hipokampie - w pewien sposób jest treningiem dla mózgu!
Pamięć to szeroki temat oraz obiekt licznych badań naukowców. Mamy nadzieję, że ten artykuł Cię zainteresował i zachęcił do dalszego odkrywania wiedzy z zakresu psychologii! Zapraszamy po więcej - wyczekuj kolejnego artykułu z serii Wiedza z Mindy :)
Źródła:
Boost your memory by eating right. (2012, August 1). Retrieved from https://www.health.harvard.edu/mind-and-mood/boost-your-memory-by-eating-right
Østby, H., & Østby, Y. (2018). Jak działa pamięć. (Milena Skoczko, Tłum). Wydawnictwo Marginesy. (Oryginał został opublikowany w 2016 r.)
LeWine, H.E. (2020, June 15). Too little sleep, and too much, affect memory.
Harvard Health Blog. https://www.health.harvard.edu/blog/little-sleep-much-affect-memory-201405027136
Loftus, E. F., & Palmer, J. C. (1974). Reconstruction of automobile destruction: An example of the interaction between language and memory. Journal of Verbal Learning & Verbal Behavior, 13(5), 585–589. https://doi.org/10.1016/S0022-5371(74)80011-3
Maguire, E. A., Woollett, K., & Spiers, H. J. (2006). London taxi drivers and bus drivers: a structural MRI and neuropsychological analysis. Hippocampus, 16(12), 1091–1101. https://doi.org/10.1002/hipo.20233
Squire L. R. (2009). The legacy of patient H.M. for neuroscience. Neuron, 61(1), 6–9. https://doi.org/10.1016/j.neuron.2008.12.023
Shaw, J., & Porter, S. (2015). Constructing Rich False Memories of Committing Crime. Psychological Science, 26(3), 291–301. https://doi.org/10.1177/0956797614562862
Suttie, J. (2018, September 17). Can Mindfulness Improve Your Bad Memory?
Greater Good. https://greatergood.berkeley.edu/article/item/can_mindfulness_improve_your_bad_memory
MajaPOBIERZ APLIKACJĘ MINDY I ZADBAJ O SWÓJ UMYSŁ
Pobierz aplikację i przekonaj się, że warto zainwestować w spokój i własny rozwój mentalny z Mindy!
