Branża IT zmienia się bardzo dynamicznie. Tempo pracy jest szybkie, konkurencja coraz większa, a wyzwania bardziej wymagające. To również branża, w której na temat zdrowia psychicznego wciąż się za dużo nie mówi. Dlatego tak ważne jest wprowadzenie istotnych zmian, przyglądanie się na bieżąco zdrowiu psychicznemu pracowników i szybkie reagowanie na pojawiające się trudności. Jednym z istotnych problemów okazuje się być wypalenie zawodowe. To problem, któremu warto zapobiegać, bo są na to sposoby.

Jakie właściwie są przyczyny wypalenia zawodowego? Jakie są jego symptomy? Co w branży IT szczególnie sprzyja pojawieniu się wypalenia zawodowego? I co mogą zrobić firmy, aby mu zapobiec?

Czym jest wypalenie zawodowe? 

Zespół wypalenia zawodowego

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zdecydowała o wpisaniu wypalenia zawodowego do Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 w 2019 roku, która zaczyna obowiązywać od 1 stycznia 2022. Wpisanie wypalenia zawodowego na tę listę nie oznacza jednak, że syndrom sam w sobie jest jednostką chorobową i, wbrew niedawnym doniesieniom, stwierdzenie go nie jest jeszcze powodem do wystawienia zwolnienia lekarskiego L4. Dopiero choroby, do których może doprowadzić (np. depresja, nerwica) mogą być do tego podstawą. 

Jak rozpoznać wypalenie zawodowe?

Symptomy wypalenia zawodowego.

Jest to długotrwały (zazwyczaj kilkumiesięczny) stres związany z pracą. Towarzyszą mu np. zaburzenia poczucia własnej tożsamości, realizacji celów oraz wrażenie tkwienia nieustannie w jednym miejscu czy poczucie bezradności.

Wyróżnia się następujące etapy wypalenia zawodowego:

1) Na samym początku, jako zapowiedź wypalenia zawodowego, pojawia się okres tak zwanego miesiąca miodowego. Charakteryzuje się on wysokim poziomem fascynacji pracą i bardzo dużym zapałem do niej. Jak usłyszymy w webinarze zorganizowanym przez aplikację Mindy, żeby się wypalić, trzeba się najpierw zapalić. 

‍

2) Pierwszą “właściwą” fazą syndromu wypalenia zawodowego jest wyczerpanie, które można rozpoznać po odpływie sił, poczuciu emocjonalnej pustki, bólach głowy, nieustannym zmęczeniu czy zaburzeniu apetytu. Kiedy mówi się o drugiej fazie procesu, pojawia się określenie depersonalizacji. 

- tłumaczy psycholożka z kliniki Mind Health Gabriela Droździel podczas webinaru Mindy “3 wymiary wypalenia zawodowego”. Faza ta objawia się cynizmem, unikaniem kontaktu ze współpracownikami czy pracodawcą, trudnościami w komunikacji i zaniedbaniem obowiązków zawodowych. Na tym etapie problem jest już zazwyczaj bardzo widoczny i uciążliwy.

3) Po fazie depersonalizacji nadchodzi faza obniżonej oceny własnych możliwości. Wtedy ma miejsce obniżone poczucie dokonań osobistych, niskie poczucie własnej wartości, wycofanie, może pojawić się agresja, poczucie krzywdy i osamotnienia, emocjonalne wyczerpanie, a sama praca staje się głównie źródłem cierpienia. Często wypaleniu zawodowemu towarzyszą również: zaburzenia snu, chroniczne zmęczenie, a także wyczerpanie fizyczne.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Wbrew niektórym mitom na ten temat, wypalenie zawodowe może dotknąć każdego - bez względu na zawód, wiek, czy staż pracy. Do przyczyn wypalenia zawodowego zaliczamy przeciążenie pracą, brak czasu na odpoczynek i trudności z rozdzieleniem czasu pomiędzy pracę a życie prywatne. Warto wspomnieć też o problemach natury emocjonalnej, np. o braku umiejętności komunikowania emocji oraz ich analizowania, oraz o poczuciu braku kontroli w kwestiach zawodowych. Bardzo duży wpływ na wypalenie zawodowe ma również kultura organizacji firmy oraz sam zespół w miejscu pracy. Brak porozumienia oraz przyjacielskich relacji z innymi ludźmi również sprzyja pojawieniu się wypalenia zawodowego.

‍

A jak jest z wypaleniem zawodowym w branży IT?

Czy wypalenie zawodowe dotyka również programistów?

Raport opracowany przez Hearme i Bitnoise wskazuje na wyzwania w zakresie zdrowia psychicznego, z którymi mierzy się branża IT. Wyzwania i presja to kluczowe słowa padające z ust programistów w gabinecie psychologicznym. A jak podkreśla psychoterapeutka Magdalena Jelonkiewicz-Bałdys, stąd niedaleka jest droga do wypalenia zawodowego. Długotrwały stres, nieustanne myśli na temat wykonywanej pracy, brak odpoczynku i momentów na zwolnienie tempa są, jak już wiemy, istotną przyczyną wypalenia zawodowego.

Z raportu "Wypalenie zawodowe w branży IT" przygotowanego przez TwójPsycholog i justjoin.it dowiadujemy się, że aż 82,1% osób badanych deklaruje, że tematyka wypalenia zawodowego nie jest poruszana w ich firmie. Tylko 1,4% deklaruje, że temat pojawia się często. Co jeszcze bardziej niepokojące, aż 70,6% (1205 badanych) zauważa u siebie wypalenie zawodowe. 30,9% (528 badanych) ma epizody wypalenia, 21,4% (365 badanych) odczuwa wypalenie, lecz tylko czasami i jest to chwilowe, natomiast 18,3% (312 badanych) uważa, że jest wypalona zawodowo już od dłuższego czasu. To bardzo niepokojące dane pokazujące, że problem wypalenia zawodowego w branży IT jest naprawdę poważny.

Co może zrobić firma?

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Ponad 78% osób badanych zgłasza, że w ich miejscu pracy nie jest zapewniane wsparcie w obszarze zdrowia psychicznego lub o tym nie wiedzą (2022). Świadczy to o jeszcze wciąż małej popularności prozdrowotnych benefitów pracowniczych związanych ze zdrowiem psychicznym. Jednocześnie aż 66,9% osób badanych przez Hearme i Bitnoise deklaruje, że to dla nich ważne, że pracodawca angażuje się w edukację i szerzenie wiedzy o zdrowiu psychicznym. Mamy więc do czynienia z dużym rozdźwiękiem pomiędzy potrzebami pracowników a tym, co obecnie oferują im firmy.

Podstawowym środkiem zapobiegawczym wypaleniu zawodowemu w miejscu pracy powinno być szerzenie świadomości na ten temat. Otwarte rozmowy z pracownikami, czy wskazówki, pokazujące jak radzić sobie z presją i coraz to nowymi wyzwaniami powinny stanowić nieodłączny element dobrej, współczesnej firmy.

Mądre benefity pracownicze — must have współczesnej firmy

Dbajmy o zdrowie psychiczne

Pierwszym krokiem do zapobiegania wypaleniu zawodowemu w miejscu pracy powinno więc być zapewnienie pracownikom lepszej opieki w tym zakresie. Może zamiast owocowych czwartków... psychoedukacja i dostęp do specjalistycznych treści pomagających radzić sobie ze stresem? Jednym z takich rozwiązań może być aplikacja Mindy. To wygodne narzędzie dostosowane do potrzeb współczesnego, zabieganego człowieka. Pomaga dbać o zdrowie psychiczne w regularny, przystępny sposób. Co ważne — każdy znajdzie w niej coś dla siebie. Fani medytacji i treningów uważności znajdą kursy mindfulness przygotowane przez certyfikowanych trenerów, a miłośnicy kojących relaksacji i ćwiczeń oddechowych odprężą się przy wyciszających treściach. Mindy to również obszerna biblioteka treści autoterapeutycznych na różne okazje i trudności, jak na przykład — natłok czarnych myśli, wyczerpanie i pesymizm, brak motywacji, trudne emocje, czy właśnie wypalenie zawodowe. To także narzędzie pomagające w samej pracy — wspiera koncentrację, pomaga lepiej organizować zadania i czas pracy, a także podpowiada jak wyznaczać mądre i osiągalne cele.
Szczegóły oferty dla firm znajdziesz w tym miejscu — klik.

Perspektywa pracownika — Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Jakie działania możesz podjąć?

Jak powszechnie wiadomo, lepiej zapobiegać niż leczyć, warto więc przede wszystkim podejmować kroki chroniące nas przed syndromem wypalenia zawodowego. Bardzo istotną kwestią jest zadbanie o oddzielenie pracy od czasu dla siebie. Być może wyznaczysz godzinę, po której wyłączysz powiadomienia z komunikatorów używanych w pracy? Albo, jeśli pracujesz z domu, w godzinie zakończenia pracy zawsze będziesz zmieniać pomieszczenie, żeby Twój mózg odczytał to jako moment na przełączenie się na inny tryb? Niezwykle ważna jest też aktywność fizyczna oraz kontakty międzyludzkie, najczęściej to one działają jak tarcza ochronna dla osoby aktywnej zawodowo.

Może się jednak zdarzyć tak, że wypalenie zawodowe już nas dotknie, więc profilaktyka nie da oczekiwanych rezultatów, bo zwyczajnie będzie na nią za późno. Wtedy warto pamiętać, że odpowiednią osobą do pomocy jest psycholog, najlepiej taki, który ma wiedzę z psychologii pracy. To on określi, w jakim stopniu rozwinięty i poważny jest problem i zaleci kolejne działania — może skierować również do psychiatry, który zleci odpowiednią farmakoterapię i pokieruje dalszym leczeniem. Pracodawca ze swojej strony może pomóc osobie cierpiącej na syndrom wypalenia zawodowego poprzez podtrzymywanie odpowiednich relacji i zaproponowaniu zmiany niektórych obowiązków, jeśli to możliwe. 

Co zrobić, jeśli zauważysz u siebie pierwsze objawy wypalenia zawodowego?

Nie jesteś w tym sam(a), poproś o pomoc.

Jeżeli czujesz, że właśnie przeżywasz wypalenie zawodowe, skontaktuj się z psychologiem i porozmawiaj z bliską Ci osobą. Jest to problem, który z pewnością da się zwalczyć — syndrom ten na pewno nie musi wyznaczać końca radości płynącej z pracy. Aby zgłębić temat, zapraszamy do kursu ,,Wypalenie zawodowe” w aplikacji Mindy, który stworzyła psycholożka, job coach oraz trenerka — Katarzyna Kaźmierczak. Zachęcamy również do wysłuchania zapisanego nagrania z webinaru dotyczącego wypalenia, które znajdziesz na platformie Spotify.

Hearme, Bitnoise. Dwie strony medalu. Dynamiczna branża IT a zdrowie psychiczne.
TwójPsycholog, justjoin.it. (2022). Wypalenie zawodowe w branży IT.

‍